همودیالیز یک درمان پزشکی است که به حذف مواد زائد و مایع اضافی از خون در زمانی که کلیه ها دیگر قادر به انجام این عملکرد نیستند کمک می کند.

در طول همودیالیز، خون بیمار از طریق دستگاه دیالیز پمپاژ می شود که مواد زائد مانند اوره و کراتینین و مایعات اضافی را فیلتر می کند، سپس خون تصفیه شده به بدن بیمار بازگردانده می شود.

این نوع دیالیز اغلب برای درمان افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مرحله نهایی استفاده می شود که در آن کلیه ها دیگر قادر به عملکرد صحیح نیستند.

همودیالیز معمولاً در بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام می‌شود و این فرآیند معمولاً چندین ساعت در هر جلسه و چندین بار در هفته طول می‌کشد.

مراحل دیالیز

بیمار روی یک صندلی یا تخت راحت می‌نشیند و یک پرستار یا تکنسین یک یا چند سوزن را در رگ بازو قرار می‌دهد. این سوزن ها به لوله ای متصل می شوند که به دستگاه دیالیز منتهی می شود.

دستگاه دیالیز خون بیمار را از طریق فیلتری که به نام دیالیز یا کلیه مصنوعی شناخته می شود پمپ می کند. دیالیز حاوی یک غشای نیمه تراوا است که به مواد زائد و مایعات اضافی اجازه عبور می دهد و در عین حال سلول های خونی و سایر اجزای مهم را در جریان خون نگه می دارد.

دستگاه دیالیز از مایع خاصی به نام دیالیز برای کمک به حذف مواد زائد از خون استفاده می کند. دیالیز در طرف دیگر غشای نیمه تراوا جریان دارد و به بیرون کشیدن مواد زائد از جریان خون بیمار کمک می کند.

سپس خون تصفیه شده از طریق یک سوزن و لوله جداگانه به بدن بیمار بازگردانده می شود.

فرآیند گردش خون از طریق دستگاه دیالیز، فیلتر کردن آن و بازگشت آن به بدن برای چندین ساعت تکرار می شود تا زمانی که مواد زائد و مایعات اضافی به اندازه کافی خارج شوند.

در طول درمان همودیالیز، علائم حیاتی بیمار، مانند فشار خون و ضربان قلب، برای اطمینان از ایمنی آنها به دقت کنترل می شود. همچنین ممکن است به بیمار داروهایی مانند هپارین داده شود تا از تشکیل لخته های خون در طول درمان جلوگیری کند.

همودیالیز در چه شرایطی ضروری است؟

این نوع دیالیز معمولاً زمانی انجام می‌شود که کلیه‌های فرد دیگر قادر به عملکرد صحیح نباشند. این می تواند به دلیل تعدادی از شرایط رخ دهد، از جمله:

بیماری مزمن کلیه

بیماری مزمن کلیه (CKD) وضعیتی است که در آن کلیه ها به مرور زمان عملکرد خود را از دست می دهند. این می تواند منجر به تجمع مواد زائد و مایعات در بدن شود که می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم و عوارض شود. CKD اغلب به عنوان “بیماری خاموش” شناخته می شود زیرا ممکن است تا زمانی که کلیه ها به شدت آسیب نبینند علائم قابل توجهی ایجاد نکند.

برخی از علل شایع CKD عبارتند از دیابت، فشار خون بالا و گلومرولونفریت (التهاب واحدهای فیلتر کننده کلیه). سایر عوامل خطر شامل سابقه خانوادگی بیماری کلیوی، چاقی، سیگار کشیدن و سن بالاتر است.

درمان CKD معمولاً شامل مدیریت علت زمینه‌ای بیماری و انجام اقداماتی برای کند کردن پیشرفت آن است. این ممکن است شامل داروهایی برای کنترل فشار خون و سطح قند خون، و همچنین تغییرات سبک زندگی مانند پیروی از یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و ترک سیگار باشد. در برخی موارد، دیالیز یا پیوند کلیه ممکن است برای جایگزینی عملکرد کلیه های آسیب دیده ضروری باشد.

سایر دلایل نیاز به همودیالیز

آسیب حاد کلیه

آسیب حاد کلیه (AKI) که به عنوان نارسایی حاد کلیه شناخته می شود، از دست دادن ناگهانی عملکرد کلیه است. این بیماری می تواند در اثر عوامل مختلفی از جمله کم آبی، جریان خون کم به کلیه ها، انسداد مجاری ادراری و آسیب به خود بافت کلیه ایجاد شود.

AKI یک بیماری جدی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد، زیرا می تواند منجر به تجمع مواد زائد و سموم در بدن، عدم تعادل الکترولیت ها و سایر عوارض شود.

درمان ممکن است شامل رسیدگی به علت زمینه‌ای AKI، مانند آبرسانی مجدد یا برداشتن انسداد، و همچنین مراقبت‌های حمایتی مانند دیالیز در منزل برای کمک به کلیه‌ها برای فیلتر کردن مواد زائد از خون باشد.

مرحله نهایی بیماری کلیه

این وضعیتی است که در آن کلیه ها تقریباً تمام عملکرد خود را از دست داده اند و فرد برای زنده ماندن به دیالیز مداوم یا پیوند کلیه نیاز دارد.

همودیالیز ممکن است در برخی شرایط دیگر، مانند موارد مصرف بیش از حد دارو یا مسمومیت، برای کمک به حذف سموم از خون استفاده شود.